نرم افزار(software) چیست؟

در این مقاله تلاش می‌کنیم نرم افزار را تعریف کرده و تاریخچه آن را به طور مختصر شرح دهیم. انواع نرم افزار و راه‌های مختلف طراحی نرم افزار را بررسی کرده و به روش‌های کارکرد و پیاده سازی آن اشاره می‌کنیم. کیفیت نرم افزار و ابعاد آن را توضیح داده  و در آخر بعد از بررسی روش‌های مختلف اشکال گیری نرم افزار و حق انحصاری صاحبان آن، در مورد آینده‌ی پیش روی نرم افزار در زمینه‌های مختلف بحث خواهیم کرد. امید است با مطالعه‌ی این مقاله به اشراف کاملی از موضوع نرم افزار برسید.

 

نرم افزار (software) چیست؟

نرم‌افزار مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها، داده‌ها یا برنامه‌هایی است که برای کارکرد رایانه‌ها و اجرای وظایف خاص استفاده می‌شوند. نرم افزار دقیقا برعکس سخت افزار است که جنبه‌های فیزیکی یک کامپیوتر را توصیف می‌کند. نرم افزار یک اصطلاح عمومی است که برای اشاره به برنامه‌ها و اسکریپت‌هایی که روی یک دستگاه اجرا می‌شوند، به کار گرفته می‌شود. می‌توان نرم افزار را به عنوان بخش متغیر یک کامپیوتر در نظر گرفت، در حالی که سخت افزار بخش غیر قابل تغییر است.

 

برنامه و نرم افزار چه تفاوت‌هایی دارند؟

برنامه و نرم افزار هر دو برای فعال کردن رایانه در جهت انجام وظایف خاص هستند اما یک تفاوت عمده دارند، آن هم اینکه نرم افزار، مجموعه‌ای از برنامه‌هاست؛ در حالی که برنامه برای انجام یک فعالیت خاص ایجاد می‌شود و در صورت عدم وجود خطا در برنامه، آن را کامپایل(compile) می‌کنند و سپس برنامه برای ایجاد یک نرم افزار ارسال می‌شود. با این توصیفات، برنامه مجموعه‌ای از دستور‌العمل‌هایی است که توسط برنامه نویس به یک زبان برنامه نویسی نوشته می‌شود اما نرم افزار مجموعه‌ای از برنامه‌هاست که سیستم را قادر می‌سازد تا کار خاصی را انجام دهد. از نمونه‌های بسیار رایج نرم افزار می‌توان به : ابزار‌های مدیریتی، ابزار‌های فشرده سازی، EPR ، BI، و سیستم‌های پشتیبانی مشتری نام برد.

 

تاریخچه نرم افزار از کجا شروع شد؟

تا اواخر دهه 1950، اصطلاح نرم افزار به کار گرفته نشد، با وجود اینکه در طول این مدت انواع مختلفی از نرم افزارهای برنامه نویسی ایجاد می‌شد، اما آنها معمولاً به صورت تجاری در دسترس نبودند. در نتیجه، کاربران - عمدتاً کارشناسان علوم رایانه و شرکت‌های بزرگ - اغلب مجبور بودند نرم افزار مخصوص خود را بنویسند. نرم افزارهای اولیه برای رایانه‌های خاصی نوشته شده بود و با سخت افزاری که روی آن کار می‌کرد فروخته می‌شد. در دهه 1980، نرم افزارها روی فلاپی دیسک‌ها و بعداً سی دی‌ها و دی وی دی‌ها فروخته شدند. امروزه، اکثر نرم افزارها به طور مستقیم از طریق اینترنت خریداری و دانلود می‌شوند؛ که آن‌ها را می‌توان در وب سایت‌های فروشگاهی و سایر وب سایت‌هایی که خدمات کاربردی ارائه می‌دهند به آسانی یافت.

چند نوع نرم افزار وجود دارد؟

سه دسته اصلی نرم افزارها، نرم افزارهای کاربردی (Application Software) و نرم افزارهای سیستمی (System Software)  و میان افزار (Middleware) هستند. نرم افزار‌ کاربردی، نرم افزاری است که نیاز خاصی را برآورده می‌کند یا وظایفی را انجام می‌دهد اما نرم افزار سیستمی برای اجرای سخت افزار کامپیوتر طراحی شده است و بستری را برای اجرای برنامه‌ها فراهم می‌کند؛ در حالی که  میان افزار بین نرم‌افزار کاربردی و سیستمی یا بین دو نوع مختلف نرم‌افزار کاربردی واسطه می‌شود. هر یک از این سه دسته اقسام متفاوتی دارند که شرح آن ها در زیر آمده است.

 

1. نرم افزار کاربردی (Application software):

پرکاربردترین نرم افزار، نرم افزار کاربردی است که یک بسته نرم افزاری رایانه‌ای است که عملکرد خاصی را برای یک کاربر یا در برخی موارد برای برنامه دیگری انجام می‌دهد. یک برنامه می‌تواند مستقل باشد یا می‌تواند شامل گروهی از برنامه‌ها باشد که خدماتی را به کاربر عرضه می‌کنند. نمونه‌هایی از برنامه‌های کاربردی مدرن شامل مجموعه‌های آفیس(Office)، نرم‌افزارهای گرافیکی، پایگاه‌های داده، برنامه‌های مدیریت پایگاه داده، مرورگرهای وب، واژه‌پردازها (word processors)، ابزارهای توسعه نرم‌افزار، ویرایشگرهای تصویر و پلتفرم‌های ارتباطی هستند. نرم افزارهای کاربردی انواع مختلفی دارند:

 

نرم افزارهای اسنادی:

این برنامه‌ها برای مستند سازی به کار گرفته می‌شوند و به ذخیره، قالب بندی و چاپ این اسناد نیز کمک می‌کنند. چند نمونه از نرم افزارهای اسنادی عبارتند از:

ابیورد (Abiword)

اپل آی ورک پیج (Apple iWork- Pages)

کورل ورد پرفکت (Corel WordPerfect)

گوگل داکس (Google Docs)

مایکروسافت ورد (MS Word)

 

نرم افزارهای پایگاه داده:

این نوع نرم افزار برای ایجاد و مدیریت پایگاه داده استفاده می‌شود؛ از طرفی این نرم افزار، به عنوان سیستم مدیریت پایگاه داده یا DBMS نیز شناخته می‌شوند و به سازماندهی داده‌ها کمک می‌کنند. چند نمونه از انواع نرم افزارهای DBMS شامل موارد زیر هستند:

کلیپر (Clipper)

فایل میکر (FileMaker)

فاکس پرو (FoxPro)

ام اس اکسس (MS Access)

مای‌اس‌کیوال (MySQL)

 

نرم افزارهای چند رسانه‌ای:

نرم افزار‌هایی که قادر به پخش، ایجاد یا ضبط تصاویر، فایل‌های صوتی یا تصویری هستند که از آن‌ها برای ویرایش ویدئو، انیمیشن، گرافیک و ویرایش تصویر نیز استفاده می‌شود. چند نمونه از نرم افزارهای چند رسانه‌ای عبارتند از:

فتوشاپ (Adobe Photoshop)

پیکاسا (Picasa)

وی ال سی مدیا پلیر (VLC Media Player)

ویندوز مدیا پلیر (Windows Media Player)

اتوکد (AutoCAD)

کورل دراو (CorelDRAW)

 

نرم افزارهای آموزشی:

این نوع نرم افزارهای به خصوص برای یادگیری در مورد یک موضوع خاص طراحی شده‌اند. انواع مختلفی از نرم افزارهای آموزشی وجود دارند که در این دسته قرار می‌گیرند. به نرم افزار‌های آموزشی، نرم افزار‌های دانشگاهی نیز می‌گویند. چند نمونه از انواع نرم افزارهای آموزشی شامل موارد زیر هستند:

طراحی دلتا (Delta Drawing)

جی کامپریس (GCompris)

جامپ استارت تایتل (Jumpstart titles)

کیدپیکس (KidPix)

مایند پلی ( (MindPlay)

 

مرورگرهای وب:

از این برنامه‌ها برای جستجو در فضای اینترنت استفاده می‌شود. آنها به کاربر در مکان یابی و بازیابی داده‌ها در سراسر وب کمک می‌کنند. چند نمونه از مرورگرهای وب عبارتند از:

گوگل کروم (Google Chrome)

اینترنت اکسپلورر (Internet Explorer)

مایکروسافت اج (Microsoft Edge)

موزیلا فایرفاکس (Mozilla Firefox)

اپرا (Opera)

سافاری (Safari)

مرورگر یو سی (UC Browser)

 

از طرفی نرم افزار های کاربردی را بر اساس میزان در دسترس بودن برای کاربران نیز می توان دسته بندی کرد، که شامل:

 

رایگان افزار (Freeware):

نرم افزار Freeware بدون هیچ هزینه ای در دسترس است. هر کاربر می‌تواند آن را از اینترنت دانلود کرده و بدون پرداخت هیچ هزینه ای از آن استفاده کند. با این حال، نرم افزار Freeware هیچ گونه مجوزی برای تغییر نرم افزار یا دریافت هزینه ای برای توزیع آن ارائه نمی دهد. نمونه‌ها عبارتند از:

دوبی ریدر (Adobe Reader)

ای ام جی بورن (ImgBurn)

اسکایپ (Skype)

تیم ویوئر (Team Viewer)

یاهو مسنجر (Yahoo Messenger)

 

نرم افزار مشروط (Shareware):

نرم افزاری است که به صورت آزمایشی در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. معمولاً با محدودیت‌های زمانی همراه هستند و هنگامی که محدودیت زمانی آن‌ها به پایان می‌رسد، از کاربر خواسته می‌شود تا هزینه ادامه خدمات را پرداخت کند.

 

اپن سورس (Open-Source):

این نوع نرم افزارها با کد منبع در دسترس کاربران قرار می‌گیرند به این منظور که کاربر اجازه تغییر و توزیع نرم افزار و حتی افزودن ویژگی‌های جدید به آن را دارد. نرم افزار منبع باز یا متن باز می‌تواند رایگان یا هزینه بردار باشد.

 

2. میان افزار (Middleware):

اصطلاح میان‌افزار، نرم‌افزاری را توصیف می‌کند که بین نرم‌افزار کاربردی و سیستمی یا بین دو نوع مختلف نرم‌افزار کاربردی واسطه می‌شود. به عنوان مثال، میان افزار به مایکروسافت ویندوز اجازه می‌دهد تا با Excel و Word در ارتباط باشد. این روش برای ارسال درخواست از راه دور، از یک برنامه کاربردی در رایانه‌ای که یک نوع سیستم عامل دارد، به برنامه‌ای در رایانه‌ای با سیستم عامل متفاوت استفاده می‌شود. همچنین به برنامه‌های جدیدتر اجازه می‌دهد با برنامه‌های قدیمی کار کنند.

 

3. نرم افزار سیستمی (System software):

این نرم افزارها برای اجرای برنامه‌های کاربردی و سخت افزار کامپیوتر طراحی شده‌اند. نرم افزار سیستمی، فعالیت‌ها و عملکردهای سخت افزار و نرم افزار را با یکدیگر هماهنگ می‌کند. علاوه بر این، عملیات سخت‌افزار رایانه را کنترل می‌کند و محیط یا پلتفرمی را برای همه انواع نرم‌افزار فراهم می‌کند. سیستم عامل (OS) بهترین نمونه نرم‌افزار سیستمی است و تمام برنامه‌های کامپیوتری دیگر را مدیریت می‌کند. نمونه‌های دیگر نرم‌افزار سیستمی شامل سیستم‌ افزار (firmware)، مترجم‌های زبان کامپیوتر و ابزارهای کمکی سیستم (system utilities) است. برخی از نمونه‌های رایج نرم افزار سیستم عبارتند از:

 

سیستم عامل (Operating System):

سیستم عامل، بارزترین نمونه نرم افزار سیستمی است؛ این سیستم مجموعه‌ای از نرم افزار‌هاست که منابع را مدیریت می‌کند و خدماتی را برای سایر برنامه‌هایی که روی آنها اجرا می‌شوند، ارائه می‌دهد. اگرچه هر سیستم عامل با دیگری متفاوت است اما اکثر آنها یک رابط کاربری گرافیکی ارائه می‌دهند که از طریق آن کاربر می‌تواند فایل‌ها و پوشه‌ها را مدیریت کند و کارهای دیگری را انجام دهد. هر دستگاهی اعم از دسکتاپ، لپ ‌تاپ یا تلفن همراه، نیاز به یک سیستم عامل دارد تا عملکردهای اولیه خود را ارائه دهد. از آن جایی که سیستم عامل اساساً نحوه تعامل کاربر با سیستم را تعیین می‌کند، بنابراین بسیاری از کاربران ترجیح می‌دهند تا از یک سیستم عامل خاص برای دستگاه خود استفاده کنند. توجه به مشخصات سخت افزاری قبل از انتخاب سیستم عامل، بسیار مهم است. چند نمونه از سیستم عامل‌ها در زیر آورده شده‌:

اندروید (Android)

آی او اس (iOS)

لینوکس (Linux)

مکینتاش (Mac)

ام اس ویندوز (MS Windows)

یونیکس (Ubuntu)

ویندوز (Windows)

 

درایورها (Drivers):

نوعی نرم افزار است که سخت افزار خاصی که به سیستم متصل می‌شود را کنترل می‌کند. دستگاه‌های سخت ‌افزاری که برای اتصال به سیستم، نیازمند درایور هستند شامل نمایشگرها، کارت‌های صدا، چاپگرها، ماوس‌ها و هاردیسک‌ها می‌باشند. علاوه بر این، دو نوع درایور دستگاه وجود دارد که شامل درایورهای کرنل و درایور کاربری هستند. چند نمونه از درایورها عبارتند از:

درایور BIOS

درایورهای نمایشگر

درایورهای مادربرد

درایورهای چاپگر

درایورهای رم

درایور کارت صدا

درایورهای USB

درایورهای VGA

درایورهای دستگاه مجازی

 

فریمورها (Firmware):

فریمور نرم ‌افزار دائمی است و مجموعه‌ای از دستورالعمل‌هاست که به طور دائم در یک دستگاه سخت افزاری ذخیره می‌شود. فریمور اطلاعات ضروری در مورد نحوه تعامل دستگاه با سایر سخت افزارها ارائه می‌دهد. اگر فریمور ها را با استفاده از میان افزار‌ها به روز رسانی کنیم، آن‌ها را می‌توان نیمه دائمی نیز در نظر گرفت. انواع فریمور ها عبارتند از:

بایوس (BIOS)

لوازم جانبی کامپیوتر

نرم افزارهای کاربردی

سامانه تعبیه شده

UEFI (رابط متحد توسعه پذیر سیستم عامل)

 

نرم افزار برنامه نویسی (Programming software):

برنامه نویسان کامپیوتر از نرم افزارهای برنامه نویسی برای نوشتن کد استفاده می‌کنند. نرم افزارهای برنامه نویسی و زبان‌های برنامه نویسی مانند جاوا یا پایتون به توسعه دهندگان (Developers) این امکان را می‌دهند که سایر برنامه‌های نرم افزاری را توسعه دهند، بنویسند، آزمایش کنند و اشکال زدایی (Debug) کنند. نمونه‌هایی از نرم افزارهای برنامه نویسی شامل اسمبلرها(Assemblers)، کامپایلرها(Compilers)، دیباگرها(Debuggers) و مفسرها(Interpreters) هستند.

 

یک نکته جالب: در سال 1945 یک خانم برنامه نویس به نام Grace Murray Hopper در دانشگاه هاروارد آمریکا در حال پیدا کردن و اشکال‌ زدایی کامپیوتر Mark II بود. این کامپیوتر با مشکل مواجه شده بود که خانم گریس هاپر بعد از گشتن علت مشکل، متوجه شد که یک حشره (سوسک) در بین رله‌های این کامپیوتر گیر کرده است و رله کامپیوتر را با مشکل مواجه کرده است. از آن به بعد هرگونه مشکلاتی که در نرم‌افزار به وجود می‌آمد باگ (حشره) نامیده شد و عملیات اشکال‌زدایی باگ، دیباگ کردن (Debugging) نامیده شد.

 

یوتیلیتی (Utility):

نرم افزار یوتیلیتی برای کمک به تجزیه و تحلیل، بهینه سازی، پیکربندی و نگهداری یک سیستم کامپیوتری طراحی شده است. این نرم افزار سیستمی، زیرساخت کامپیوتر را پشتیبانی می‌کند و بر نحوه عملکرد یک سیستم عامل تمرکز کرده و سپس مسیر خود را برای هموارسازی عملکرد سیستم تعیین می‌کند. نرم افزارهایی مانند آنتی ویروس‌ها، ابزارهای پاکسازی و مدیریت دیسک و همچنین ابزارهای فشرده سازی (ZIP) همگی زیر مجموعه‌ی نرم افزار یوتیلیتی هستند. چند نمونه از نرم افزارهای یوتیلیتی عبارتند از:

آنتی ویروس ای وست (Avast)

دایرکتوری اپوس (Opus)

آنتی ویروس مک آفی (McAfee)

نرم افزار پاکسازی سی کلینر (CCleaner)

ریزر کورتکس (Razer Cortex)

ویندوز فایل اکسپلورر (Windows File Explorer)

وین رار (WinRAR)

وین زیپ (WinZip)

نرم افزار چگونه کار می کند؟

همه نرم افزارها مسیرها و داده‌های مورد نیاز رایانه‌ها را برای کار و رفع نیازهای کاربران فراهم می‌کنند. با این حال، دو نوع مختلف نرم افزار- نرم افزار کاربردی و نرم افزار سیستمی - به روش‌های متفاوتی فعالیت می‌کنند.

 

1. طرز کار نرم افزار کاربردی:

نرم افزار کاربردی از برنامه‌های زیادی تشکیل شده است که عملکردهای خاصی را برای کاربران انجام می‌دهد، مانند نوشتن گزارش و هدایت کاربر(Navigating websites) به وب سایت‌های مرجع. برنامه‌های کاربردی در رایانه نمی‌توانند به تنهایی اجرا شوند. آنها برای کار کردن با برنامه‌های پشتیبانی نرم افزار سیستمی، نیاز به سیستم عامل کامپیوتر دارند. این برنامه‌های دسکتاپ بر روی رایانه کاربر نصب می‌شوند و از حافظه رایانه برای انجام وظایف استفاده می‌کنند. آنها فضای روی هارد کامپیوتر را اشغال می‌کنند و برای کار نیازی به اتصال به اینترنت ندارند. با این حال، برنامه‌های دسکتاپ باید به شرایط و الزامات دستگاه‌های سخت افزاری که روی آن اجرا می‌شوند، پایبند باشند. از سوی دیگر، برنامه‌های کاربردی وب برای کار کردن نیازمند دسترسی به وب هستند، اما برای اجرا، به سخت افزار و نرم افزار سیستم متکی نیستند. در نتیجه، کاربران می‌توانند برنامه‌های کاربردی وب را به کمک دستگاه‌هایی که دارای مرورگر وب هستند راه اندازی و روی هر سیستم عاملی از قبیل: ویندوز، مک، لینوکس یا هر سیستم عامل دیگری اجرا کنند.

 

2. طرز کار نرم افزار سیستمی:

نرم افزار سیستمی، بین سخت افزار کامپیوتر و نرم افزار کاربردی قرار می‌گیرد. کاربران به‌ طور مستقیم با نرم‌افزار سیستم ارتباط برقرار نمی‌کنند، زیرا در پس‌ زمینه اجرا می‌شود و عملکردهای پایه و اساسی رایانه را انجام می‌دهد. نرم افزار سیستمی، سخت افزار و نرم افزار یک سیستم را هماهنگ می‌کند تا کاربران امکان اجرای نرم افزار‌های کاربردی را داشته باشند. نرم افزار سیستم زمانی اجرا می‌شود که سیستم کامپیوتری بوت (Boot) می‌شود و تا زمانی که سیستم روشن است به کار خود ادامه می‌دهد.

 

چه نمونه هایی از نرم افزارهای کاربردی مدیریتی وجود دارد؟

همانطور که در مطالب قبلی بررسی شد، نرم افزار ها به سه دسته تقسیم می شوند که اولین دسته آنها نرم افزارهای کاربردی را شامل می شود. در این بخش قصد داریم به ارزیابی نرم افزارهای مدیریتی و مالی که زیر مجموعه نرم افزار های کاربردی هستند، بپردازیم.

 

1. نرم افزار مدیریت ارتباط با مشتری CRM

نرم افزار CRM به معنای مدیریت ارتباط با مشتری است و به شکل کلی از دسته نرم‌افزارهای مدیریتی است که به سازمان‌ها کمک می‌کند تا ارتباطات و تعاملات خود با مشتریان خود را بهبود بخشند. این نرم افزارها معمولا شامل ابزارها و قابلیت‌هایی برای مدیریت اطلاعات مشتری، برنامه‌ریزی تماس‌ها، پیگیری فروش، تحلیل داده‌ها و غیره هستند. استفاده از یک نرم افزار سی آر ام می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند تا در مدیریت روابط با مشتریان بهبود یابند و در نتیجه افزایش فروش و رضایت مشتریان به همراه داشته باشند.

 

2. نرم افزار باشگاه مشتریان

نرم افزار باشگاه مشتریان که به عنوان برنامه وفاداری نیز شناخته می‌شود، برنامه‌ای است که برای پاداش و حفظ مشتریان از طریق ارائه مزایا، تخفیف‌ها یا امتیازات انحصاری برای وفاداری آنها طراحی شده است. یک باشگاه مشتریان معمولا متعلق به یک تولید کننده، برند یا فروشگاه  است و هدف آن ایجاد ارتباط مستقیم با مشتریان فراتر از معاملات شخصی است.

 

3. نرم افزار حسابداری

نرم افزار حسابداری یک سیستم یکپارچه و مجموعه ای از اپلیکیشن ها برای مدیریت و پردازش داده های مالی است. این ابزار مبتنی بر ساده‌سازی عملکردهای حسابداری از جمله مدیریت صورت‌های مالی، مدیریت موجودی، ردیابی هزینه‌ها، پرداخت‌های آنلاین، حساب‌های پرداختنی و حساب‌های دریافتنی است.

 

4. نرم افزار مدیریت املاک و مستغلات

نرم افزار مدیریت املاک و مستغلات یک راه حل نرم افزاری برای مدیریت املاک مسکونی و تجاری است. این نوع نرم افزار طور خاص طراحی و توسعه داده می شود تا به متخصصان و مشاورین املاک و مستغلات کمک کند تا کارآمدتر و موثرتر کار کنند. با استفاده از نرم افزار مدیریت املاک، مشاوران املاک می توانند به قابلیت هایی نظیر ثبت اطلاعات مشتریان و قراردادهای خود، دسته بندی و مدیریت فایل ها و تنظیم یادآور و اعلان برای سررسید قراردادها دسترسی داشته باشند.

 

5. نرم افزار منابع انسانی

نرم افزار منابع انسانی یک راه حل دیجیتالی برای مدیریت و بهینه سازی وظایف روزانه  و اهداف کلی منابع انسانی یک سازمان است. به لطف نرم‌افزار منابع انسانی، کارکنان و مدیران منابع انسانی می‌توانند زمان صرف شده برای کارهای اداری خسته‌ کننده را به تلاش‌های سازنده‌تر و سودآورتری اختصاص دهند.
 

6. نرم افزار ERP

در ساده ترین حالت برای درک ماهیت نرم افزار ERP می توانید تمام فرایندهای تجاری مورد نیاز برای اداره یک شرکت را در نظر بگیرید: امور مالی، منابع انسانی، تولید، زنجیره تامین، خدمات، تدارکات و مواردی از این قبیل. این نرم افزار در ابتدایی ترین سطح خود، به مدیریت کارآمد تمام این فرآیندها و سطوح در یک سیستم یکپارچه کمک می کند. این نرم افزار از ماژول های یکپارچه یا برنامه های تجاری تشکیل شده است و یک پایگاه داده مشترک را به اشتراک می گذارند.

 

7. نرم افزار اتوماسیون بازاریابی یا مارکتینگ اتومیشن

نرم افزار اتوماسیون بازاریابی، فرآیندهای بازاریابی مورد استفاده برای حمایت از کمپین های بازاریابی دیجیتال را ساده می کند. این نرم افزار بیشتر وظایف و گردش های کاری مربوط به کمپین های بازاریابی دیجیتال را بر عهده می گیرد. علاوه بر این می تواند کارها را به صورت تاکتیکی انجام دهد و به بازاریابان اجازه می دهد تا منابع بیشتری را به استراتژی، محتوا و حل خلاقانه مسائل اختصاص دهند.

 

8. نرم افزار مدیریت قرارداد

نرم افزار مدیریت قرارداد برای کمک به وکلا و سایر متخصصان در ایجاد، مذاکره، تمدید و جمع آوری داده ها در مورد قراردادهای تجاری موجود طراحی شده است. این نرم افزار به دلیل تطبیق پذیری خود، یکی از فراگیرترین فناوری ها برای مشاغل در هر اندازه و صنعتی است.

 

9. نرم افزار هوش فروش

نرم‌افزار هوش فروش به شرکت‌ها کمک می‌کند تا داده‌ها را جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل کنند و در نهایت یک دید کلی و عملی برای استراتژی‌های فروش خود ایجاد کنند. این نرم افزار پایگاه داده ای برای یافتن مشتریان بالقوه در شرکت های هدف است و شما می توانید هر فرآیند فروش را با ابزارهای هوش فروش مناسب بهینه کنید تا در نهایت منجر به افزایش درآمد شود.

 

10. نرم افزار امضای الکترونیکی

نرم افزار امضای الکترونیکی یک راه حل دیجیتالی است که به شما امکان می دهد امضای خود را به صورت الکترونیکی روی اسناد ثبت کنید. این یک روش کارآمد و ایمن برای رسیدگی به اسناد و مدارک بدون نیاز به جلسات حضوری، دستگاه های فکس و کاغذ بازی های گذشته است. این نرم افزار فرآیند امضا و تایید اسناد دیجیتال را ساده می کند. در واقع عملکرد اصلی آن تسهیل تکثیر الکترونیکی امضای شما بر روی فایل‌های دیجیتال است و تایید اسناد را سریع‌تر و راحت‌تر می‌کند.
 

طراحی و پیاده سازی نرم افزار چگونه انجام می شود؟

چرخه حیاتِ طراحی و توسعه نرم افزار، چارچوبی است که مدیران پروژه از آن برای توصیف مراحل و وظایف مرتبط با طراحی نرم افزار استفاده می‌کنند. گام اول در چرخه‌ی حیات طراحی، برنامه ریزی کار و سپس تجزیه و تحلیل نیازهای مصرف کنندگانِ نرم افزار است و پس از تجزیه و تحلیل نیازهای اولیه، برای یافتن راه‌های چگونگی برآورده کردن نیاز‌های کاربر تلاش می‌کنند. مرحله بعدی پیاده‌سازی است؛ جایی که کار توسعه، تکمیل می‌شود و سپس تست نرم افزار اتفاق می‌افتد. در آخر، مرحله تعمیر و نگهداری، شامل هرگونه کار مورد نیاز برای فعال نگه داشتن سیستم است. طراحی نرم‌افزار شامل: شرح ساختار نرم‌افزاری است که پیاده‌ سازی می‌شود؛ مدل‌های داده، رابط‌های بین اجزای سیستم و احتمالاً الگوریتم‌هایی که مهندس نرم‌افزار استفاده خواهد کرد. فرآیند طراحی نرم افزار، نیازمندی‌های کاربر را طوری ترسیم می‌کنند که برنامه نویسان کامپیوتر بتوانند از آن برای انجام کد گذاری و پیاده سازی نرم افزار استفاده کنند. مهندسان نرم افزار، طراحی نرم افزار را به صورت مکرر انجام می‌دهند، جزئیات را اضافه می‌کنند و طرح را اصلاح می‌کنند تا نتیجه نهایی هیچ ایرادی نداشته باشد. انواع مختلف طراحی نرم افزار شامل موارد زیر است:

 

1. طراحی معماری (Architectural design):

طراحی معماری، اساس نرم افزار است که ساختار کلی سیستم، اجزای اصلی آن و روابط آنها با یکدیگر را با استفاده از ابزارهای طراحی معماری شناسایی می‌کند.

 

2. طراحی سطح بالا (High-level design):

طراحی سطح بالا دومین لایه طراحی است که بر نحوه پیاده سازی سیستم به همراه تمام اجزای آن در قالب ماژول‌هایی که توسط یک پُشته نرم افزار (software stack) پشتیبانی می‌شوند، تمرکز دارد. یک طراحی سطح بالا، روابط بین جریان داده و ماژول‌ها و عملکردهای مختلف سیستم را توصیف می‌کند.

 

3. طراحی دقیق و با جزییات (Detailed design):

لایه سوم طراحی، بر روی تمام جزئیات لازم برای  پیاده سازی معماری تمرکز دارد.

 

چطور کیفیت نرم افزار را اندازه گیری کنیم؟

کیفیت نرم‌ افزار در صورتی اندازه‌گیری می‌شود که نرم‌افزار علاوه بر نیازهای عملکردی(functional)، نیاز‌های غیر عملکردی(nonfunctional) را نیز برآورده کند. الزامات عملکردی مشخص می‌کند که نرم افزار باید چه کاری انجام دهد؛ که شامل جزئیات فنی، دستکاری (data manipulation) و پردازش داده‌ها، محاسبات و هر عملکرد دیگری هستند که مشخص می‌کند یک برنامه چه هدفی را انجام می‌دهد. الزامات غیر عملکردی که به عنوان ویژگی‌های کیفیت نیز شناخته می‌شوند، نحوه عملکرد سیستم را تعیین می‌کنند. الزامات غیر کاربردی شامل قابلیت حمل، بازیابی، امنیت، حریم خصوصی است. یک نرم افزار با کیفیت، دارای ویژگی‌های زیر است:

 

• دسترسی:

دسترسی، حالتی است که گروه متنوعی از مردم، از جمله افرادی که به فناوری‌های تطبیقی ​​مانند تشخیص صدا و ذره بین‌های صفحه(screen magnifiers) نیاز دارند، می‌توانند به راحتی از نرم افزار استفاده کنند.

 

• سازگاری:

منظور از سازگاری، مناسب بودن نرم افزار برای استفاده در محیط‌های مختلف است. سازگاری نرم افزار برای سیستم عامل‌ها، دستگاه‌ها و مرورگرهای مختلف مهم است.

 

• بهره وری:

توانایی نرم افزار برای عملکرد خوب و بدون اتلاف انرژی، منابع، تلاش، زمان یا هزینه را نشان می‌دهد.

 

• نصب و راه اندازی:

این مرحله، قابلیت نرم افزار برای نصب در یک محیط مشخص را نشان می‌دهد.

 

• بومی سازی:

برای اینکه نرم افزار به درستی کار کند، به بومی سازی نیاز دارد که شامل زبان‌های مختلف، مناطق زمانی و سایر بخش‌هایی است که یک نرم افزار در آنها فعالیت می‌کند.

 

• قابلیت نگهداری:

برای مواردی از قبیل: افزودن و بهبود ویژگی‌ها و رفع اشکالات، به راحتی می توان نرم افراز را تغییر داد.

 

• کارایی:

سرعت نرم افزار تحت یک لود (Load) خاص عمل می‌کند.

 

• قابل حمل بودن:

نرم افزار، باید قابلیت انتقال آسان از مکانی به مکان دیگر را داشته باشد.

 

• قابلیت اطمینان:

این بخش، توانایی نرم افزار برای انجام یک عملکرد مورد نیاز در شرایط خاص و برای مدت زمان مشخص و بدون خطا را نشان می‌دهد.

 

• مقیاس پذیری:

توانایی یک نرم افزار برای افزایش یا کاهش عملکرد هنگام پاسخ به تغییرات در نیازهای پردازشی، مقیاس پذیری آن را مشخص می‌کند.

 

• امنیت:

بخش امنیت، قابلیت‌های نرم افزار برای محافظت در برابر دسترسی‌های غیر مجاز، تهاجم به حریم خصوصی، سرقت، از دست دادن داده‌ها و نرم افزارهای مخرب است.

 

رفع اشکال و تعمیر نرم افزار به چند روش انجام می‌شود؟

در زمینه‌ی تعمیر و نگهداری، توسعه دهنده‌گان با چهار روش تغییر درگیر هستند:    

 

1.  اصلاحی (Corrective): 

کاربران اغلب اشکالاتی را شناسایی و گزارش می‌کنند که توسعه دهندگان باید آنها را برطرف کنند، از جمله خطاهای کدنویسی و سایر مشکلاتی که نرم افزار را از برآوردن نیازهای کاربر باز می‌دارد.

  

2. انطباقی (Adaptive):

توسعه دهندگان باید به طور منظم تغییراتی در نرم افزار خود ایجاد کنند تا از سازگاری پیوسته و دائمی آن با محیط‌های سخت افزاری و نرم افزاری اطمینان حاصل کنند، مانند زمانی که نسخه جدیدی از سیستم عامل منتشر می‌شود.

 

3. کامل (Perfective):

تغییراتی هستند که عملکرد سیستم را بهبود می‌بخشند تا عملکرد نرم افزار افزایش یابد. (مانند بهبود رابط کاربری یا تنظیم کد)

 

4. پیشگیرانه (Preventive):

این تغییرات باعث می‌شوند نرم افزار در حین انجام این تغییر از کار بیفتد و شامل کا‌رهایی مانند بازسازی و بهینه سازی کد می‌شود.

 

مجوزها و حق انحصاری نرم افزار چیست؟

مجوز نرم افزار، یک سند الزام آور قانونی است که استفاده و توزیع نرم افزار را محدود می‌کند. به طور معمول، مجوزهای نرم‌افزاری حق داشتن یک یا چند نسخه از نرم‌افزار را بدون نقض حق چاپ در اختیار کاربران قرار می‌دهند. این مجوز، مسئولیت‌های طرفین قرارداد را مشخص می‌کند و ممکن است محدودیت‌هایی در نحوه استفاده از نرم افزار ایجاد کند. شرایط و ضوابط مجوز نرم‌افزار عموماً شامل استفاده منصفانه از نرم‌افزار، محدودیت‌های تعهد، ضمانت‌ها، سلب مسئولیت‌ها و حمایت‌ها و … می‌شود. مجوزها معمولاً برای نرم افزارهای اختصاصی هستند که در مالکیت سازمان، گروه یا فردی که آن را ایجاد کرده‌اند، قرار دارند. البته شایان ذکر است که مجوز‌ها، برای نرم افزار‌های رایگان نیز استفاده می‌شوند؛ جایی که کاربران توانایی اجرا، مطالعه، تغییر و توزیع نرم افزار را دارند. منبع باز(Open source)، نوعی نرم افزار است که به صورت مشترک توسعه یافته است و کد منبع، آزادانه در دسترس است. با مجوزهای نرم افزار منبع باز، کاربران می‌توانند نرم افزاری مشابه نرم افزار رایگان را طراحی، اجرا و به اشتراک بگذارند.

 

در طول دو دهه گذشته، فروشندگان نرم افزار از فروش مجوزهای نرم افزار به صورت یکباره دور شده‌اند. در عوض، آنها یک مدل اشتراک نرم افزاری به عنوان سرویس (SaaS) ارائه می‌دهند. توسعه دهنده‌گان نرم‌افزار، نرم‌افزار را در فضای ابری طراحی کرده و فروشندگان آن را در دسترس مشتریان قرار می‌دهند؛ مشتریان نیز هزینه‌ی اشتراک می‌پردازند و به واسطه‌ی اینترنت به نرم افزار دسترسی دارند. اگرچه کپی‌ رایت می‌تواند مانع کپی کردن کد توسعه‌ دهنده توسط دیگران شود، اما حق نسخه‌ برداری نمی‌تواند مانع از توسعه مستقل همان نرم‌ افزار بدون کپی شود. با این حال، یک حق انحصاری، شخص دیگری را از استفاده از جنبه‌های کاربردی نرم‌افزاری باز می‌دارد، حتی اگر آن شخص دوم به‌ طور مستقل نرم‌افزار را توسعه داده باشد. به طور کلی، هر چه نرم افزار فنی تر باشد، احتمال ثبت حق انحصاری آن بیشتر می‌شود. به عنوان مثال، اگر یک محصول نرم افزاری ساختار جدیدی از پایگاه داده ایجاد کند یا عملکرد کلی یک کامپیوتر را افزایش دهد، می‌تواند حق انحصاری دریافت کند.

 

چه آینده‌ای در انتظار نرم افزار است؟

آینده توسعه نرم افزار و برنامه‌های کاربردی، ادامه روندهای فعلی خواهد بود؛ تمرکز بر ابزارهایی برای ساده‌ سازی توسعه برنامه‌ها، کاربر پسند کردن نرم‌ افزار برای مصرف‌ کنندگان غیر فنی، قابل دسترس برای هر دستگاهی و پردازش حجم‌های بزرگِ داده. برخی از فناوری‌های درگیر شامل موارد زیر است:

 

• هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی:

هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی به کاربران نرم‌ افزار، قابلیت‌های جدیدی مانند تولید متن و تصاویر اصلی از طریق هوش مصنوعی، تجزیه و تحلیل و تجسم صفحات گسترده داده‌ها و خودکار سازی گردش‌های کاری را در اختیار کاربران نرم‌ افزار قرار می‌دهد.

 

• محاسبات کوانتومی(Quantum computing):

اگرچه هنوز برای عموم در دسترس نیست، اما محاسبات کوانتومی مقادیر زیادی از داده‌ها را سریع تر از رایانه‌های سنتی پردازش می‌کند.

 

• امنیت سایبری:

همان طور که هکرها در تکنیک‌های خود حرفه‌ای می‌شوند، توسعه دهندگان برای مقابله با آن‌ها باید به دانش عمیقی از امنیت سایبری مجهز شوند.

 

• میکرو سرویس ها:

توسعه دهندگان، خدمات سرویس را در ابعاد کوچک طراحی کردند تا نرم افزار را کارآمد تر کنند. میکرو سرویس‌ها به عنوان بخشی از کانتینرها (containers) در طول توسعه ایجاد می‌شوند اما به عنوان میکرو سرویس‌های جداگانه به کاربران ارائه می‌شوند.

 

جمع بندی نرم افزار به زبان ساده

اکنون با مطالعه‌ی این مقاله‌، می دانید که نرم افزار، مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها، داده‌ها یا برنامه‌هایی است که برای کارکرد رایانه‌ها و اجرای وظایف خاص استفاده می‌شوند و دقیقا برعکس سخت افزار است. نرم افزار‍‌ها به سه دسته اصلی: نرم افزار کاربردی، سیستمی و میان افزار تقسیم می شوند؛ البته نرم افزار‌های سیستمی و کاربردی نیز زیر شاخه‌هایی دارند که به تفکیک بررسی کردیم. همینطور دریافتید که نرم افزار‌های کاربردی بدون اتکا به سیستم و با استفاده از اینترنت فعالیت می‌کنند؛ در حالی که نرم افزار‌های سیستمی، سخت افزار و نرم افزار یک سیستم را هماهنگ می‌کنند تا کاربران بتوانند نرم افزارهای کاربردی را برای انجام اقدامات خاص اجرا کنند. سپس به صورت کامل در رابطه با چگونگی طراحی و پیاده سازی نرم افزار بحث کرده و انواع مختلف نرم افزار را که: طراحی معماری، طراحی سطح بالا، طراحی دقیق و با جزییات بود مفصلا توضیح دادیم. علاوه بر این‌ها رو‌ش‌های اندازه گیری کیفیت نرم افزار، ویژگی‌های ابعاد کیفیت نرم افزار را مفصلا توضیح داده و انواع روش‌های رفع اشکال و تعمیر نرم افزار که شامل: روش اصلاحی، انطباقی، کامل و پیشگیرانه است را به تفصیل تشریح کردیم. همچنین بیان کردیم که بعضی از نرم افزار‌ها حق انتشار و استفاده‌ی انحصاری دارند در حالی که، برخی دیگر بدون هیچ گونه محدودیتی برای کپی و اجرا به صورت رایگان در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. در آخر نیز آینده‌ی پیشروی نرم افزار را در زمینه‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی،محاسبات کوانتومی، امنیت سایبری و میکرو سرویس ها بررسی کردیم.

 

چنان چه مشتاق هستید بیشتر در  زمینه‌ی نرم افزار اطلاع کسب کنید، می‌توانید سایر مقاله‌های مرتبط با موضوع نرم افزار را در بخش وبلاگ بخوانید و با دوستان خود به اشتراک بگذارید. اگر تمایل به تهیه نرم افزار اختصاصی کسب و کار و سازمان خود دارید می توانید به وب سایت کدالین مراجعه کنید. خوشحال می‌شویم نظرات و دیدگاه‌ها‌ی ارزشمندتان را با ما به اشتراک بگذارید.